PC11- Sự Thật Ít Ai Biết : 90% Bệnh Mùa Đông Bắt Nguồn Từ Thận Yếu !

 

---

PODCAST #11: SỰ THẬT ÍT AI BIẾT : "90% BỆNH MÙA ĐÔNG BẮT NGUỒN TỪ THẬN YẾU" (bấm xem ngay)

---

---

 

I. Quy Luật Tứ Thời và Thận Khí

Theo Đông y, vạn vật và con người vận hành theo quy luật "Xuân Sinh, Hạ Trưởng, Thu Liễm, Đông Tàn". Quy luật này mô tả chu trình sinh trưởng và tích lũy năng lượng của vạn vật.

+Mùa Đông (Đông Tàn): Cây cối ngừng phát triển, năng lượng được thu xuống lòng đất, tập trung nuôi dưỡng phần gốc/bộ rễ. Đây là giai đoạn dưỡng sinh và tích lũy năng lượng, nơi Dương khí thu vào bên trong để duy trì sự sống.

+Thận Khí Vận Hành: Quy luật Xuân Hạ Thu Đông liên quan mật thiết đến tạng Thận của con người.

• Mùa Xuân: Thận khí và Dương khí bắt đầu được phục hồi.
• Mùa Hạ: Thận khí phát triển rất tốt, các cơ quan khác như da (qua mồ hôi) hỗ trợ đào thải độc tố, giúp thận giảm gánh nặng.
• Mùa Thu: Cơ thể bắt đầu thu lại và tích trữ năng lượng. Phổi (Phế) và Thận rất dễ bị nhiễm hàn, nhiễm lạnh, khiến bệnh tật bắt đầu khởi phát.
• Mùa Đông: Là thời điểm mà thận khí yếu nhất và cần được chăm sóc, bảo vệ nhất. Đông y khẳng định mùa đông là thời điểm quan trọng nhất để dưỡng thận.

 

II. Mùa Đông và Vai Trò Đặc Biệt Của Thận

 

 

1. Tương Quan Ngũ Hành

 

Mùa Đông thuộc hành Thủy và tương ứng với tạng Thận.

Dương khí trong cơ thể giảm, Âm khí thịnh, cơ thể có xu hướng “tàng” – thu vào, tích trữ.

Đông y có câu: “Đông khí thịnh thì Thủy khí thịnh, Thủy khí thịnh thì ảnh hưởng trực tiếp đến Thận”.

 

2. Thận Bị Tổn Thương Trong Mùa Đông

 

Thận được coi là "Thận vi tiên thiên chi bản" (gốc của sự sống). Thận tàng tinh, chủ về sinh mệnh, chủ ấm lạnh, giúp giữ nhiệt và duy trì năng lượng gốc.

Mùa đông lạnh làm khí huyết co lại, vận hành chậm. Thận là nguồn năng lượng duy trì nhiệt cơ thể chống lại lạnh (hàn tà).

Khi trời lạnh, cơ thể phải dùng rất nhiều thận dương (năng lượng ấm của thận) để giữ ấm.

Hàn khí (khí lạnh) sẽ làm tổn thương tinh khí của thận. "Hàn ngưng tắc thận" (Khí lạnh làm chức năng của thận bị đình trệ, suy yếu đi).

 

3. Nguyên Tắc Dưỡng Sinh Mùa Đông (Mùa Tàng)

 

Mùa đông là mùa “tàng” (thu vào, tích trữ, nuôi dưỡng bên trong) và là thời điểm cơ thể tích lũy tinh khí cho cả năm. Nếu mùa đông không dưỡng thận, tinh không đủ, dẫn đến cả năm suy nhược.

Yêu cầu dưỡng sinh: Nghỉ ngơi nhiều hơn, ăn ấm/ăn bổ hơn, giảm tiêu hao năng lượng, giữ ấm cơ thể, hạn chế ra mồ hôi.

Hạn chế hao phí tinh khí: Cần hạn chế quan hệ tình dục quá độ, đặc biệt vào những ngày lạnh giá. Các hành vi gây hại gấp đôi trong mùa đông nếu không biết “tàng” (vì thận chủ tàng tinh) là: Thức khuya (hao thận âm), tắm nước lạnh (hại thận dương), lao động nặng, vận động quá sức (tổn chân khí thận).

Dưỡng Phế trợ Thận: Phế thuộc Kim, Thận thuộc Thủy, và "Phế khí túc tắc thận khí nạp".

   + Phế chủ hô hấp, quyết định khí trong cơ thể có thông suốt hay không. Thận có chức năng "nạp khí" (giữ khí hít vào).

   + Nếu phế khí mạnh, sạch và đầy đủ, thận nạp khí tốt, hơi thở sâu, khỏe. Ngược lại, nếu phế yếu, thận nạp không nổi, gây thở ngắn, hụt hơi, khó thở khi gắng sức.

 

4. Ý Nghĩa Dưỡng Thận 

 

Nếu mùa đông nuôi thận tốt, tinh khí đầy, thì bước sang xuân, mộc mới sinh sôi mạnh mẽ.

Nếu gốc (thận) yếu trong mùa đông, sang xuân sẽ dễ ốm, sức đề kháng kém, mệt mỏi kéo dài, bệnh cũ dễ tái phát.

 

III. Hậu Quả Bệnh Lý Khi Không Dưỡng Thận Vào Mùa Đông

 

Mùa đông là thời điểm mà tinh khí phục hồi rất chậm. Thận dương hoặc thận âm suy trong mùa đông sẽ biểu hiện thành nhiều rối loạn:

Rối Loạn	Nguyên Nhân Đông Y	Biểu Hiện
Lạnh tay chân, sợ lạnh	Thận dương hư (mệnh môn hỏa không đủ).	Lạnh bàn tay, bàn chân. Toàn thân lạnh, ăn lạnh dễ đau bụng.
Đau lưng, mỏi gối tăng	Thận chủ cốt tủy. Lạnh làm khí huyết ứ trệ, đau tăng.	Đau lưng khi sáng sớm. Nhức mỏi, yếu chân. Cảm giác “lạnh buốt trong xương”.
Tiểu đêm, tiểu yếu	Thận dương suy không cố được bàng quang.	Tiểu đêm 2–5 lần. Nước tiểu trong như nước lã. Tiểu không hết, dòng nước yếu.
Suy giảm sinh lý	Thận tàng tinh, chủ mệnh môn. Lạnh (hàn tà) làm suy dương khí.	Nam: Giảm ham muốn, rối loạn cương. Nữ: Lạnh tử cung, rối loạn kinh nguyệt.
Da khô, tóc rụng/bạc sớm	Thận âm kém không nuôi dưỡng được da tóc. Lạnh làm máu lưu thông kém.	Tóc rụng, tai ù, tinh thần mệt mỏi, lười vận động.
Suy giảm trí nhớ, ù tai, mất ngủ	Thận khai khiếu ra tai. Thận tàng tinh sinh tủy, nuôi não.	Mất ngủ, ù tai, nghe kém. Đầu óc nặng nề, khó tập trung.
Dễ mắc bệnh hô hấp	Thận nạp khí. Thận yếu không “nạp khí” dễ ho, khó thở.	Ho khi ra ngoài lạnh. Khò khè, khó thở. Dễ cảm cúm.
Tăng nguy cơ đột quỵ/tim mạch	Thận dương hư, tà lạnh xâm sâu, lạnh làm huyết “ngưng trệ,” tắc nghẽn.	Đau tức ngực khi lạnh. Tê bì chi thể. Huyết áp dao động mạnh.

 

IV. Thực Phẩm và Thảo Dược Bổ Thận

 

A. Thực Phẩm Tốt Cho Thận

 

1. Mè đen (vừng đen): Bổ Thận âm, dưỡng huyết, làm đen tóc, mạnh gân xương. Màu đen là màu của hành Thủy → vào Thận.

2. Đậu đen xanh lòng: Bổ Thận âm, lợi thủy (tiểu tiện), giải độc. Màu đen theo Ngũ Hành vào Thận.

​Trong thực dưỡng có món Sữa Ngũ Cốc Mè Đen  là sự kết hợp giữa mè đen với các loại ngũ cốc đậu hạt khác đặc biệt là khiếm thực giúp bổ thận rất tốt. 

1. Đậu đỏ: Hình dạng giống thận, tính ấm nhẹ, giúp lợi tiểu – mạnh thận, tốt cho người Thận dương hư.

2. Rong biển (kombu, wakame): Vị mặn vào Thận. Giúp lợi thủy, tiêu phù, dưỡng âm. Là thực phẩm giúp Thận điều hòa nước & điện giải.

3. Củ Mài (Hoài Sơn): Công năng cốt lõi: Bổ Thận Cố Tinh (củng cố và tăng cường chức năng thận), trị Di tinh, Tiểu đêm, Tiểu nhiều lần.

4. Canh dưỡng sinh: Giúp làm sạch máu huyết, giảm áp lực lọc máu cho thận.

5. Thực phẩm bổ Phế trợ Thận: Nên dùng thực phẩm giúp Tán hàn – ấm phế như Gừng, tỏi, hành, cháo tía tô, củ cải trắng. Tránh thực phẩm âm làm tăng hàn khí như đồ lạnh, nước đá, kem lạnh, các loại trái cây, cà, măng, nấm, giá (vì Thận phải làm việc gấp nhiều lần để sinh nhiệt tán hàn).

 

B. Thảo Dược Tốt Cho Thận

 

1. Nhóm Bổ Thận Dương – Ôn Dương (Cho người lạnh tay chân, yếu sinh lý, tiểu đêm): Ba kích, Dâm dương hoắc, Bạch tật lê, Phá cố chí (rất mạnh về “cố Thận”), Đỗ trọng, Nhục thung dung.

2. Nhóm Bổ Thận Âm – Tư Âm (Cho người nóng trong, bốc hỏa, mất ngủ): Thục địa (đại bổ Thận âm), Sơn thù du (bổ Thận âm + sáp tinh), Kỷ tử (bổ Can Thận, dưỡng tinh), Hoàng tinh.

3. Nhóm Bổ Thận Khí (Gián tiếp, tăng khí lực): Đông trùng hạ thảo (bổ Phế – Thận), Nhân sâm (chủ yếu bổ Nguyên khí, gián tiếp nâng Thận khí).

VII. Các Biện Pháp Chăm Sóc Thận 

Có thể làm khỏe thận bằng cách áp nước gừng vùng thận hoặc tắm cát biển, tắm nước muối 1%.